Дали веќе треба да ѝ завидуваме на Албанија?

Прашањето од насловот на овој текст може да изгледа несоодветно, па дури и еретичко во нацијата, во која со години дијаболично се повторува дека „не нѐ бива, но сега ќе нѐ биде“, а во исто време е полна со предрасуди кон нашите соседи кон исток и кон запад за наводната наша доминантност, а нивна подреденост во многу аспекти од животот – од економијата, образованието, прозападните корени, развојот, прогресивноста и што уште не.

Ние сме во конфликт со соседите (оној со Бугарија е најкомплициран), но изгледа е поважно дека сме во конфликт со самите себеси. Го сакаме она што реално ни припаѓа – да бидеме дел од европскиот клуб, а во исто време наоѓаме и правиме безбројни работи со конфузни стратегии  да не бидеме дел од тој клуб.  Таквиот однос не е дел само од политиката на новата влада, тој се провлекува како трансверзала последните три децении и во политичката и во бизнис сферата.

Може да изнајдеме десетици лажни толкувања дека влегувањето на Бугарија и Романија во Шенген зоната од 1 јануари, всушност, ќе го намалело притисокот на македонските граници во летните месеци од туристите и гастарбајтерите. Затоа што тие преку Унгарија, Романија, Дунав и бугарските автопатишта без застанување ќе можеле да влезат во Грција, па за нас ќе било порелаксирано на нашите граници. И намерно да се емитуваат овие заблуди, тие се екстремно политички примитивни. Тогаш, за колку десетици милиони евра ќе бидеме покуси годишно од намалената наплата на патарини. Бугарија веќе пресмета дека тамошниот бизнис со влегувањето во Шенген годишно ќе заштеди 800 милиони евра. А ние би заштедиле со намалени гужви на границите за побрзо да стигнеме до Врање или Солун.

Но, да се вратиме на основното прашање – дали Македонија веќе треба да ѝ завидува на Албанија, не само на нејзиниот пат  кон ЕУ,  туку  и во меѓународното вмрежување,  додека ние бараме некаков излез од ќорсокакот во кој сме заглавени во европските интеграции. Има повеќе потврдни одговори отколку одречни. Зачудувачки е како осамената затворена земја на Балканот (речиси заборавена од сите) се трансформира во многу привлечна дестинација за туристите, бизнисмените, политичарите, армиите. Доколку сакаме реално да ги гледаме настаните треба да се дистанцираме од нашите знаења, а со нив и предрасуди, за колапсот на пирамидалното штедење во 1997  во Албанија,  бунтовите во Валона и другите градови. Потоа од потврдени и непотврдени обвинувања дека Албанија се претворила во нарко оаза од каде државата финансиски се крепела; обвинувањата дека премиерот  Еди Рама  владее со мек авторитаризам, дека изборите ги претворил во машина за негови постојани победи, поради што опозицијата е постојано на улици на протести.

Вмрежување во големата политика

Во политиката да тргнеме од последните настани. На 30 декември премиерот Рама објави дека Тирана ќе биде домаќин на самитот на НАТО во 2027 година. Нашиот најголем меѓународен состанок беше министерскиот собир на ОБСЕ. Самитот на НАТО, каде што треба да стигнат најмоќните државници, е неверојатен предизвик за секоја земја, од организациски, безбедносен, транспортен и сместувачки аспект. А посебно самит на којшто ќе треба да дојде новиот американски претседател Доналд Трамп.

„Пред неколку години беше незамисливо Тирана да биде домаќин на самитот на НАТО во 2027. Но за тоа почнавме да работиме заедно со НАТО. Во Тирана дојде мисијата за проверка на условите за инфраструктура и логистика и направи проценки кои ќе беа невозможни пред владата заедно со општинските власти на Тирана да изградат многу работи последнава деценија. Доаѓањето на претседателот на САД и на сите лидери на НАТО е во исто време јасна порака дека сите се поврзани со Албанија и поврзани со нашата нова политичка позиција на меѓународната сцена. Ние сме мала земја. Имаме скромна тежина, но денес нѐ третираат како рамноправни и со почит каква што не сме имале во нашата историја“, рече Рама објавувајќи ја оваа вест.

НАТО лани ја заврши модернизацијата на воздушната база Кучова што ќе служи како важен воздушен центар на алијансата. Во реновирањето на контролната кула, пистите, хангарите и складиштата НАТО вложи 50 милиони евра. Лани во септември албанскиот министер за одбрана изјави дека владата одобрила 54 милиони евра за изградба на поморска база на НАТО во областа Порто Романо северозападно од Драч, надвор од вкупната инвестиција од 390 милиони евра планирана за изградба на нов пристанишен комплекс таму.

Тешко дека нешто може да им се забележи на зборовите на Рама за честа да се организира самит на НАТО, особено за тоа дека Албанија е мала земја – има 2,4 милиони жители, а малку е поголема по површина од Македонија. Тоа нема да биде прв пат Албанија да организира голем меѓународен собир. Во октомври 2023 таму се одржа и самитот на Берлинскиот процес. Како важна подготовка на самитот на НАТО во мај оваа година во Тирана ќе се одржи и самитот на Европската политичка заедница. Ова ќе биде шести по ред собир на оваа иницијатива инициран од францускиот претседател Емануел Макрон, на кој учествуваат сите земји на ЕУ, кандидатите за членство (оние што преговараат и оние што уште не преговараат), но и земји кои имаат поинакви односи со Унијата, како Велика Британија и Швајцарија. Тоа неверојатен предизвик од логистички и безбедносен аспект. Последниот самит на Европската политичка заедница се одржа лани во ноември во Будимпешта на големиот стадион „Арена Пушкаш“, токму поради големите огромните политички, безбедносни и логистички предизвици.

Лани во март во Тирана се одржа самит на Југоисточна Европа плус Украина и во албанскиот главен град дојде и претседателот Володимир Зеленски. Во декември 2022 во Тирана се одржа самитот ЕУ-Западен Балкан, прв од ваков вид во регионот од кој произлезе познатата Декларација од Тирана за пристапувањето на Западен Балкан во ЕУ.

Има уште неколку вакви големи собири одржани во Тирана, но да не набројуваме повеќе. Тирана е веќе препознатливо место на политичката мапа во Европа.

Откако Албанија се оддели од Македонија на нејзиниот пат кон ЕУ, таа веќе отвори два кластера, едниот во октомври, другиот во декември. Премиерот Рама на меѓувладината конференција со ЕУ во декември, на која беше отворен вториот кластер, рече:

„Нашиот марш продолжува. Тука сме да направиме важен чекор и да отвориме ново групно поглавје, кое е важно за нашиот план. Тоа е затоа што се работи според планот. Мора да продолжиме понатаму“.

Македонија не е спомената во плановите на Полска

Полска, која од 1 јануари го презеде претседателство со ЕУ, објави дека главниот приоритет во нејзиниот шестмесечен мандат ќе биде безбедноста. Но и дека проширувањето нема да се заборави. Полските владини претставници изјавија дека Варшава силно ќе работи Украина да отвори барем еден кластер во преговорите со ЕУ за време на нејзиниот мандат, како и Молдавија. Но и дека  Албанија ќе отвори нови кластери,  а можно е и Србија, а Црна Гора да затвори некои од веќе отворените. Македонија не се споменува во овие планови на Полска. Како да ја нема. Варшава во својата платформа за  процесот на проширување  вели дека темпото на земјите кандидати за членство ќе зависи од  спроведувањето на реформите  и исполнувањето на обврските. Нашата ја знаеме.

Всушност, сега на новите македонски власти никој не им врши притисок за спроведување на обврската за уставни измени. Тие се оставени сами да размислат каде сакаат да оди земјата. Претседателката  Гордана Сиљановска-Давкова  во интервју за Канал 5 пред Нова година рече дека  „во реалноста ниту Албанија, ниту Црна Гора се понапред од нас,  а тоа го покажал и скрининг процесот“. Каде да ја сретнеме таа реалност? Албанија го заврши скринингот уште во 2013 година.

Премиерот  Христијан Мицкоски на последната прес-конференција минатата година рече дека  „кога некој во Брисел ќе биде подготвен да разговара со мене за крај на процесот,  тогаш јас ќе бидам подготвен“. И додаде:

„Без ВМРО-ДПМНЕ и додека јас сум претседател на ВМРО-ДПМНЕ уставни измени нема да има, тоа треба на сите да им е јасно. Вака како што се конципирани – нема, и нема ни да има. Затоа што јас не сум авантурист ни егзибиционист во мојот живот, газам на цврста штица  и ако носам каква било одлука таа одлука сакам да значи крај на еден процес, а не само почеток“.

Извор: DW

Целиот текст ТУКА