ПУБЛИКУМ Вистината на прво место
Репортерка на ДВ минатата недела беше во Харков, кога таму владееше 16-часовен аларм за напади од воздух. Ноќе не можело да се спие, затоа што градот беше напаѓан со дронови и ракети. Но, утрото 9-годишниот Сашко станал, си ја исчешлал косата, појадувал и заминал на училиште – за првпат по две години, откако започна руската инвазија во Украина.
Подземно училиште за околу 900 деца
„Вистинско училишно ѕвонче”, вели наставничката Наталија Швез, обраќајки им се на третоодделенците кои си седнуваат на своите места. „Ве поздравувам сите во подземното училиште”, додава таа.
Во одделението има 11 деца, сите се дојдени во везени кошули и блузи. Други девет се вклучени онлајн од странство. И наставничката подеднакво како и децата се радува на наставата со присуство. Последен пат лична средба со учениците имала на 23 февруари 2022 година. „Следниот ден слушнавме експлозии“, се потсетува Швез на денот кога започна инвазијата и додава: „Некои избегаа, други мислеа дека училиштата повторно ќе работат, но сите се прашуваа како ќе продолжи образованието”, вели таа.
Наставата потоа се одвивала само онлајн. Русија во меѓувреме ги уништила половина од училиштата во градот. Затоа локалните власти минатата година започнале да уредуваат училници во метро станиците за повеќе од две илјади ученици.
На 13 мај беше пуштено во употреба цело подземно училиште на длабочина од шест метри. Таму има место за околу 900 деца, кои наставата ја следат во две смени. Градските власти сакаат да направат повеќе вакви училишта и во други делови од градот.
Деца на војната
„Мајка ми беше дете на војната. Никогаш не сум ни помислувала дека мојата ќерка и овие деца ќе станат исто така деца на војната. Постојано се сведоци на експлозии”, вели наставничката Швез. Нејзината ќерка уште за време на војната завршила со образованието, но традиционална матура со вечерна облека и танцување немало.
Во подземното училиште наставата започнува со интонирање на националната химна. За време на наставата често се слушаат сирените за напад од воздух и во делови од градот доаѓа до планско исклучување на струјата. Но, децата од подземното училиште остануваат да седат на своите места, таму ги има сите услови за држење на наставата.
Сашко досега имал само онлајн настава. „Тоа не беше убаво, ме болеа очите и често немавме струја”, вели ова момченце. Кога наставата била прекинувана од експлозии, трчал во ходникот на станот заради заштита. „Но, се имав навикнато на тоа”, нагласува тој во врска со постојаниот оган од руска страна.
Сашко вели дека му недостигала настава со физичко присуство, но дека му било јасно оти посета на нормално училиште е премногу опасно затоа што би можело во близина да експлодира некоја граната. „Ако само се уништуваат згради, тоа е помалку тажно и трагично отколку кога умираат луѓе”, раскажува третоодделенецот.
„Не сакам во странство без тато“
Од почетокот на мај руската армија на северот од регионот Харков спроведува офанзива. Тие го засилија огнот врз Харков и очигледно сакаат да дојдат поблиску. Жителите на градот знаат што тоа значи – нивните домови повторно би можеле да станат мета на артилериски оган, како на почетокот на инвазијата. Иако во градот не владее паника, многумина размислуваат да си заминат. И семејството на Сашко би можело да го напушти Харков. „Ама без тато не сакам да одам во странство”, тажно раскажува детето и додава дека „девет години живее таму” и сака да остане и покрај пукањето во градот во кој е роден. Вели дека посетил и други градови, ама ниту еден не му се допаднал. „Ми недостигаше домот”, нагласува тој.
Серхеј Антонов, кој си го носи синот Сашко на училиште, останува за момент на вратата од училницата. „Ова навистина е радост за нашите деца”, се насмевнува тој и го фотографира синот додека седнува на своето место.
Јегор, друго детенце од класот, доаѓа во присуство на мајка си. И татко му и постариот брат се во армијата и на фронтот. „Многу бев тажен”, се потсетува на денот кога дознал дека двајцата мора да заминат во војна. „Сакам војната да заврши”, вели тој и оди кон своите соученици, бидејќи почнува паузата. Меѓу децата може да си го одвлече вниманието од своите тажни мисли.
„Харков изгледа е најсилниот град“
Попладнето завршува наставата во подземното училиште и одеднаш во градот повторно експлодира руска ракета, овојпат во станбен објект. Има тројца мртви и триесетина ранети. „Ова нема крај“, вели наставничката Швез мислејќи на руските напади и додава: „Тоа е перманентен стрес за нас, ама издржуваме. Наша одлука е да останеме во Харков, ова ни е дома.“
Над центарот од Харков се издига црн густ облак од чад. Луѓето го гледаат, но си продолжуваат по патот. Мириса на расцутени багреми и цвеќиња, внимателно насадени во дворовите. Прозорците и покривите од разурнатите згради се покриени со штици. „Градот се разурнува и истовремено се обновува. Харков изгледа е најсилниот град“, вели Сашко кога го прашуваме зошто не сака да си замине од таму.
„Украина имаше 48 милиони жители, но три до пет милиони од нив си заминаа”, вели Сашко со тажен тон. Стотици цивили паднаа жртви на постојаните напади врз Харков. „Русија ги уби“, стои на спомен камен, кој е посветен на децата убиени во војната. Од околу има плишени мечиња и цвеќиња.
