ПУБЛИКУМ Вистината на прво место
Ужасни слики кружат на интернет по ослободувањето на затворот Седнаја во сирискиот главен град Дамаск, изграден на пет ката длабоко под земјата. На нив се гледаат изгладнети луѓе. Други, пак, стојат во преполнети ќелии. Многу затвореници не можат да се движат и мора да бидат изнесени од затворот. Ослободителите ја снимиле и просторијата во која луѓето во полумрак клечат и лелекаат, очигледно со тешки психички последици по мачењето. Пронајдени се и телата на бројни лица убиени при тортура. Во друга соба има купишта чевли. Според медиумите, само во тој затвор на денот на ослободувањето имало илјадници луѓе.
Според извештајот на организацијата за човекови права Амнести интернешенел, во тој затвор во периодот од септември 2011 до декември 2015 година без судење биле егзекутирани до 15.000 луѓе.
На социјалните мрежи, некои корисници повлекуваат директни паралели со нацистите, особено со СС офицерот Алојз Брунер, кој побегнал во Сирија во 1945 година. Брунер бил еден од најважните соработници на Адолф Ајхман, одговорен за прогон, протерување и депортација на шест милиони Евреи.
Обука во Дамаск
Брунер не бил единствениот член на СС или Вермахт којшто пронашол засолниште во Сирија, вели Нура Чалати од берлинскиот центар Лајбниц за модерен исток. „Многу од нив биле директно вработени во Генералштабот на сириската армија со едногодишни договори, каде што работеле како советници на армијата и военото разузнавање“. Документите покажуваат дека Генералштабот бил особено заинтересиран за нив, бидејќи немале државјанство и доаѓале од земја без колонијална историја. Освен тоа имале активно воено искуство и учествувале во прогонот на Евреите. „Тие биле ценети поради нивното практично искуство“, вели Чалати, која ја истражува врската помеѓу поранешната источногерманска тајна служба Штази (ГДР) и сириското разузнавање.
Алојз Брунер, кој во отсуство е осуден на смрт во Франција во 1953 година, дошол во Сирија во 1954 година под лажен идентитет. Наскоро – како што е наведено во книгата „Бегалците“ на израелскиот историчар Дени Орбах – Брунер се вклучил во шверц на оружје од Запад во арапските земји. Во 1959 година, тогашниот шеф на една од сириските тајни служби го уапсил Брунер под обвинение за шпионажа и му се заканил со доживотен затвор. Тогаш Брунер го открил својот вистински идентитет и се ставил во служба на сириските разузнавачки служби. Во следните години ги обучувал нивните офицери за контраразузнавање и техники на испрашување. На неговите курсеви биле и познати шефови на сириските тајни служби, како генералот Али Хајдар, кој 26 години бил командант на специјалните единици, Али Дубса, шеф на контраразузнавањето и Мустафа Тлас, министер за одбрана на подоцнежниот режим на Асад, одговорен за задушување на бунтот на Муслиманското братство во Хама во 1982 година со 30.000 жртви.
„Германски стол“
Еден од елементите на тортура што до неодамна ги користел режимот на Асад е т.н „Германскиот стол“, на кој на жртвите им биле кршени кичмите со прекумерен напор. Дел од претпоставките се дека Брунер ја измислил оваа направа. Можно е, пишува Орбах, но не е докажано. Сепак, тој „помогнал да се создадат софистицирани инструменти за мачење“. Затоа е можно, заклучува Орбах, да бил вклучен и во развојот на „Германскиот стол“.
Диктаторот Хафез ал-Асад, на власт од 1970 година, имал голема корист од знаењето и богатото искуство на Брунер. „Тој знаел да собира и да користи информации, како да манипулира со луѓето и разбирал што е пресудно во активностите на тајните служби“, пишува биографот на Брунер, Дидие Епелбаум („Алојз Брунер: Неприкосновена омраза“). „Тој знаеше повеќе од кој било сириски офицер. Затоа тој беше клучен во реструктуирањето на разузнавачката служба“.
Благодарение на неговото „знаење“, Брунер останал во највисоките кругови на политичкиот естаблишмент.
Помош од Штази
Но, сириското раководство не се потпирало само на помошта на нацистичките бегалци. Тие ги користеле и услугите на државните безбедносни служби на тогашна ГДР (Штази). Политички, тоа одговарало на логиката на Студената војна, бидејќи Сирија во 1960-тите беше неврзана, но сè повеќе се приближуваше на Источниот блок под власт на режимот предводен од партијата Баат. Првите контакти на тоа поле датираат од 1966 година, што се гледа од едно сириско барање, вели Нура Чалати. Во Дамаск се интересирале за се, од оружје до организација на тајни служби и политички институции. „Сепак, Министерството за државна безбедност на ГДР покажало воздржаност“, вели Чалати. Доказите се ретко, бидејќи ГДР ги уништила сите релевантни документи за време на распадот на земјата во 1989 година.
„Најлошото од двата света“
Генерално, тешко е да се докаже директното влијание на нацистите или тајната полиција на ГДР, односно Штази, заклучува Нура Чалати. „Но, кога ќе се собере сето тоа, се добива слика која што во голема мера одговара на она што денеска го гледаме во Сирија“. На пример, сега декласифицираните документи покажуваат колку била затрпана сириската тајна служба во бирократија“. „Овој феномен го знаеме од ГДР и Штази. Не можам да тврдам дека има директна врска, но оваа појава паѓа во очи“, вели Чалати.
Во исто време, сириската тајна служба била инструмент за репресија и тортура на режимот во Дамаск, одговорен за најлошото кршење на човековите права. Таквиот пристап повеќе личи на методите на нацистите и на Гестапо отколку на Штази. „Во суштина, овде имаме режим и збир на тајни служби кои го обединуваат најлошото од двата света“.
