Недоволно искористена скапа медицинска опрема: Недостиг на кадар, простор и контрола во јавното здравство

Во 2024 година, Државниот завод за ревизија спроведе ревизија на успешноста на користењето на современата медицинска опрема во јавните здравствени установи. Извештајот покажува загрижувачка слика – дел од вредната опрема стои неискористена, а каде што се користи, често се работи со премал број стручен кадар, без доволни простории и со слаба евиденција за извршените услуги.

Што покажа ревизијата?

Ревизијата ги опфати апаратите како што се компјутерски томографи (КТ), ангиографи, акцелератори, мамографи со томосинтеза, ПЕТ/КТ уреди и апарати за роботска рехабилитација. Целта беше да се утврди дали оваа опрема се користи соодветно и дали придонесува за подобра достапност на здравствените услуги низ државата.

Иако е постигнат напредок во набавката и регионалната распределеност на медицинската опрема, податоците покажуваат дека 23% од опремата во вредност од околу 13 милиони евра не е ставена во употреба. Дополнително, 9% од опремата вредна 5,5 милиони евра не се користи во полн капацитет или не се користат нејзините напредни функции.

Причините: Недостиг на кадар и неподготвеност

Главните причини за неефикасното користење се недостигот на стручен и обучен кадар, како и неподготвените простории во кои треба да се постави опремата. И покрај тоа што производителите даваат основна обука за користење, во многу случаи е потребна и специјалистичка обука, која не е обезбедена.

Во Скопје и неколку регионални центри, КТ уредите се користат интензивно, често и над капацитетот, додека во помалите установи користењето е ограничено. Притоа, многу услуги се извршуваат преку итни упати, без закажани термини, со што се губи прегледноста и се отежнува следењето на побарувачката.

Недостатоци во евиденцијата и финансиските загуби

Ревизорите забележуваат сериозни разлики меѓу податоците за извршените услуги кои ги водат здравствените установи, системот „Мој Термин“ и Фондот за здравствено осигурување. Ова резултира со најмалку 247.000 евра помалку наплатена партиципација, што е директна загуба за јавните установи.

Истовремено, недостасува ефективен надзор и контролен систем за искористеноста на опремата, што дополнително го комплицира менаџирањето со ресурси.

Сервисирањето како дополнителен товар

Загрижувачки е и тоа што дел од опремата е толку амортизирана што сервисирањето чини речиси колку нов уред. Притоа, поради монополска положба на сервисните фирми, јавните установи се принудени да плаќаат високи износи без алтернатива.

Препораки за системски промени

Државниот завод за ревизија предложува сет мерки кои треба да го подобрат системот:

• Обезбедување јасни критериуми за планирање на набавки.
• Подобрување на меѓуинституционалната координација.
• Обезбедување соодветни просторни и кадровски капацитети пред набавка.
• Унапредување на електронските евиденции и контролни механизми.
• Донесување подзаконски акти и појаснување на законската рамка.
• Подобрување на политиките за задржување стручен кадар.
• Во извештајот се нагласува и потребата од синхронизација на Законот за здравствена заштита со Законот за евиденции во здравството, кои во моментот се во колизија во делот за управување со националниот информатички здравствен систем.

Ревизијата недвосмислено укажува на сериозни системски слабости. И покрај вложувањето на милиони евра во набавка на модерна медицинска опрема, истата не ги дава очекуваните резултати поради организациски и кадровски недостатоци.

Сé додека не се спроведат координирани реформи – од кадровска политика до дигитална евиденција и одржување – јавниот здравствен систем ќе продолжи да се соочува со исти предизвици, а пациентите ќе останат да чекаат на достапни и квалитетни услуги.