ПУБЛИКУМ Вистината на прво место
Мнозинството македонски граѓани по поддржуваат европскиот пат на Северна Македонија. Вкупно 62% од населението дава поддршка на аспирациите за членство во ЕУ, што претставува пораст од два проценти во споредба со претходната година. Овој благ пораст значи запирање на четиригодишниот пад на поддршката за интеграцијата во ЕУ. Во исто време, процентот на евроскептично население останува речиси ист и тој изнесува 11%. Групата на неопределени и апатични испитаници сочинува една четвртина од населението, што претставува намалување од 4% во споредба со претходната година. Ова го покажуваат анализите на јавното мислење за македонскиот процес за пристапување кон ЕУ (2014-2024), на Институт за демократија „Социетас Цивилис”-Скопје во соработка со Фондација Конрад Аденауер.
„ЕУ останува најпосакуван партнер за македонските граѓани, додека перцепцијата за влијанието на САД бележи пад во однос на лани за 20%, што е голем пад и на некој начин е репозиционирање на јавноста во однос на глобалните текови“, вели Марко Трошановски од Институтот за демократија.
Примарните податоци коишто се користат во оваа анализа произлегуваат од анкетно истражување на јавното мислење спроведено во периодот октомври-декември 2024 година на примерок од 1.056 испитаници. Примерокот е национално репрезентативен според пол, возраст (над 18 години) и етничка припадност, а исто така ги опфаќа и испитаниците од сите шест изборни единици во државата.
Најмал ентузијазам кај младите
Членството во ЕУ останува важен сентимент за речиси 70 отсто од населението. Нешто повеќе од една третина од населението му придава големо значење на пристапувањето во ЕУ. Но, најмладите и највозрасните сегменти од населението имаат најмал ентузијазам во однос на идејата за членство во ЕУ. Tретина од младата популација не би гласале на хипотетички референдум за членство на Северна Македонија во ЕУ. За една третина од населението членството во ЕУ има мало или никакво значење. Етничките Македонци генерално се поголеми песимисти и покритични кон процесот на пристапување во споредба со етничките Албанци.
Според анализите, постои значителен диспаритет во поддршката за членство во ЕУ меѓу двете најголеми етнички групи во земјата – етничките Македонци и етничките Албанци. Па така., 56% од испитаниците кои се етнички Македонци и 82% од испитаниците Албанци, ги поддржуваат аспирациите за членство на Северна Македонија во ЕУ.
Во 2024 година, за прв пат, помалку од половина од населението констатира барем одреден напредок во процесот на интеграција во ЕУ. Повеќе од една третина од испитаниците се на мислење дека воопшто нема напредок во процесот на пристапување.
Надворешните фактори, наместо домашните прашања, се сметаат за главни причини за забавувањето на процесот на пристапување на земјата во ЕУ. Околу 43% од населението смета дека опструкциите од соседните земји се најголемата пречка за напредокот на Северна Македонија во ЕУ.
Македонската јавност развива пореални очекувања во однос на временската рамка за членство на Северна Македонија во ЕУ. Нешто помалку од една третина од населението смета дека членството во ЕУ може да се случи во следнава деценија, додека дополнителни 17% очекуваат тоа да се случи во следните 20 години. Сè уште е релативно висок бројот на испитаници кои се песимисти и кои не веруваат дека земјата некогаш ќе стане членка на ЕУ.
Економските очекувања како главен двигател
Економските очекувања и понатаму се главните детерминанти за поддршка на членството во ЕУ. Скоро 60% од испитаниците кои се за членство во ЕУ се мотивирани од материјалните очекувања. Речиси една третина од населението верува дека економскиот развој ќе има најголема корист од успешното пристапување во ЕУ. Но, 60% од населението не верува дека придобивките од пристапувањето во ЕУ ќе бидат доволни за да се спречи младата популација да ја напушти земјата.
Загриженоста за идентитетот и општествените вредности стануваат централни прашања во формирањето на евроскептичните чувства кај македонската јавност. Голем дел од евроскептичните испитаници го засноваат своето мислење врз основа на своите перцепции за закани по културата и другите идентитетски детерминанти. Поддршката за членство во ЕУ кај симпатизерите на СДСМ целосно го одразува ставот на партиското раководство и изнесува 96 отсто. Се забележува значителна промена на ставовите кај симпатизерите на ВМРО- ДПМНЕ. Мнозинство од 55 отсто од симпатизерите на ВМРО-ДПМНЕ ја поддржуваат идејата за членство во ЕУ, што е зголемување од 12 отсто во споредба со 2023 година. Значителен дел од поддржувачите на ВМРО-ДПМНЕ се или против членството во ЕУ или се во таборот на неопределени или апатични испитаници.
„За“ и „против“ уставни измени
Во анкетата, граѓаните остануваат поделени во ставовите за следните чекори во евроинтегративниот процес. Само 20% од граѓаните сметаат дека уставни измени треба да се неопходниот следен чекор, а 21% од граѓаните сметаат дека со процесот треба да се запре.
Се бележи пад на оптимизмот за подготвеноста на ЕУ да ги прими земјите од Западен Балкан како членки до 2030 година (од 50% во 2023 на 33% во 2024). Испитаниците Албанци се повеќе ориентирани кон Запад (62%), додека испитаниците Македонци се повеќе поделени (33% за Запад, 46% неутрални).
Опаѓа влијанието на САД
И второто теренско истражување проведено во период од 25 октомври до 4 декември 2024 година, преку примерок од 1.056 испитаници изработен од страна на Државниот завод за статистика базиран на адреси за ЕУ интеграцијата во 2024 година, покажува дека ЕУ останува најголемиот посакуван економски партнер (33%) и донатор (40%) на земјата, по која следи САД (22% за економски партнер, 17% за донатор).
Анкетата е правена во период кога веќе беше извесно дека Донал Трамп ќе биде новиот американски претседател. Резултатите покажуваат дека САД и понатаму се гледаат како фактор со најголемо влијание во земјата (41%), но нивното влијание бележи пад во однос на 2023 година (60%). Во исто време, влијанието на ЕУ значително се зголемува (од 19% во 2023 на 37% во 2024). ЕУ останува најважен сојузник (39%), следена од САД (19%). Младите (18-24 години) оваа година покажуваат отвореност кон Кина (19%), додека испитаниците над 65 години (65+) изразуваат поддршка за Русија (15%).
