Законот предвидуваше дека надлежните органи ќе постапуваат кога зголемувањето на имотот, чие потекло не може да се докаже, ќе надмине 30.000 евра за период од една година, со споредување на законските приходи на лицето и богатството што го стекнало во одреден период.
Предлог-законот за потеклото на имотот исчезна без трага, а актуелната Влада нема намера да го донесе. Во Државната комисија за спречување на корупцијата немаат информации дали овој закон сè уште постои, во која фаза е и дали некогаш ќе биде донесен. Од друга страна, Министерството за правда не знае дали ваков закон воопшто бил инициран. Од Владата не дадоа никаков одговор ниту на прашањата на Порталб.мк за статусот на законот, кој упорно беше баран од претходниот состав на Антикорупциската комисија. Во суштина, овој закон не е приоритет на актуелната власт и во последно време не се ни споменува, а предлог – законот што постоеше е изгубен без трага, пишува Порталб.мк.
Редакцијата на Порталб.мк побара изјаснување од Антикорупциската комисија околу тоа каде се наоѓа овој закон со оглед на фактот што Комисијата со години барала ваков закон како решение за пријавување на потеклото на имотот на функционерите и поради тоа би требало да има информации околу тоа во која фаза се наоѓа тој.
Но, оваа Комисија нема никаква информација до каде е законот. Слични одговори добивавме и од претходниот состав на Комисијата, што значи дека не знаат ништо за судбината на овој закон или на предлог-законот.
„Во врска со поставеното прашање, ве советуваме да се обратите до Владата на Република Северна Македонија и Министерството за правда, како надлежни институции“, одговорија од Антикорупциска.
Од друга страна, од Министерството за правда, како одговор до нашата редакција, изјавија дека во законодавството на Северна Македонија таков закон не постои. Имено, тоа е точно, бидејќи тој закон не е донесен. Но, Министерството за правда беше апсолутно неинформирано за иницијативата на ваков закон, ниту дали е во некоја процедура.
„Законот за потеклото на имотот не постои во нашето законодавство. Ако зборувате за Законот за конфискација на имот во парничната постапка, тој е донесен и објавен во Службен весник на Република Северна Македонија во март 2024 година, со одложена примена од септември 2024 година. Пред донесувањето, законот беше претходно усогласен со мислење добиено од Советот на Европа“, велат од Министерството за правда.
По нашето појаснување дека не бараме информации за споменатиот закон, туку за законот за потеклото на имотот, од ова министерство ни одговорија:
„Можеби во тоа време тоа била само идеја на тогашната влада. Ваков закон не постои.“
Во меѓувреме, до објавувањето на овој текст, од Владата не одговорија на новинарските прашања во врска со ова прашање. На прашањето на Порталб.мк во јануари 2023 година зошто доцни донесувањето на овој закон, од тогашната Влада рекоа дека сакале законот да биде точен, без контрадикторности и спроведлив.
„Подготовката на Законот за потеклото на имотот координирана од Кабинетот на вицепремиерот одговорен за политики за добро владеење во соработка со Советот на Европа е во фаза на финализирање на решенијата кои недостигаа во последната нацрт-верзија, за што кон средината на месец ноември организиравме состанок на работна група со меѓународни и домашни експерти. Важно е решенијата во законот да бидат точни, без двосмисленост и да нема преклопувања или противречности со постоечките законски решенија. Новата законска регулатива мора да биде спроведлива за да има големи ефекти во борбата против корупцијата“, порачаа тогаш од Владата.
Во септември 2021 година, тогашната Влада започна сенародна кампања за подигање на свеста и поддршка на борбата против корупцијата.
Владата и нејзиниот поранешен вицепремиер одговорен за борба против криминалот и корупцијата, Љупчо Николовски, го презентираа новиот предлог-закон според кој секој што нема да успее да го докаже потеклото на купениот имот вреден над 30.000 евра ќе се соочи со конфискација на истиот.
Што содржеше законот и какво мислење имаше Антикорупциската комисија?
Во меѓувреме, од Антикорупциската комисија, во ноември 2021 година, за Порталб.мк изјавија дека уште пред да започнат активностите за подготовка на законот, оваа институција ја истакнала потребата од законско решение со кое може да се бараат докази за потеклото на имотот. со што секој граѓанин ќе треба да докаже од каде му е имотот, врз основа на тоа што го стекнал, дали е наследство, дали го купил или некој му го дал.
„Целта на законот е да се заштити јавниот интерес од сите видови на присвојување и располагање со имот, чие потекло не може да се докаже и да се заштити легално стекнатиот имот. Законот ги уредува методите и постапките за идентификација и утврдување на имот од непознато потекло, органите кои ќе ги спроведуваат постапките и како понатаму ќе се постапува со тој имот.
Законот предвидува дека надлежните органи ќе постапуваат кога зголемувањето на имотот, чие потекло не може да се докаже, ќе надмине 30.000 евра, за период од една година, со споредување на законските приходи на лицето и богатството што го стекнало во одреден период.
„ДКСК е на став дека не треба да има праг за дејствување, туку треба да се дејствува во секој случај кога има зголемување на средствата над вкупниот износ на приходите остварени со закон, без разлика на констатираната разлика“, изјавија од ДКСК.
Во законот, според првичната верзија, Управата за финансиска полиција беше дефинирана како надлежен орган за прибирање податоци и информации за потеклото на имотот, кој би постапил по прием на известување/иницијатива од кое било правно или физичко лице, без разлика дали е државен орган, кое било друго правно или физичко лице.
Во таа насока, доколку одредено лице се стекнало со имот од одредена вредност, но неговите извори на приходи се многу помали од стекнатиот имот, по добиеното известување, односно иницијативата, Управата за финансиска полиција пристапува кон прибирање на податоците и информациите. за тој имот. Утврдувањето на потеклото на имотот продолжува пред судот, во граѓанска постапка, со поднесување тужба од Државниот правобранител, законскиот застапник на државата. Имотот за кој ќе се утврди дека не е законски стекнат, односно нема доказ за неговото потекло, со правосилна судска одлука се пренесува во сопственост на државата.
Исто така, законот предвидуваше обврска за сите лица да пријават имот кој не е пријавен, односно евидентиран или заведен во соодветните регистри.
„Позитивниот аспект на овој закон е што овозможува предмет на гонење да биде имот од непознато потекло, за кој постои можност истиот да е стекнат со извршување на кривично дело, при што настапила застареност на кривичното гонење, односно застареност на кривичното дело или кога нема доволно докази за извршување на кривичното дело, додека не постои доказ како е стекнат имотот што го поседува лицето. Во јавноста често се користат термините заплена или конфискација на имот, што е е совпадливо во оваа постапка, бидејќи овие термини се термини што се користат во кривично дело каде што се врши конфискација, а тоа е одземање на имот и имотна корист добиена од извршување на кривичното дело од страна на одредено лице“, оценија тогаш од ДКСК.
„Државната комисија за спречување на корупцијата, чија надлежност, меѓу другото, е да иницира законски решенија, има разумни очекувања дека со донесувањето на овој закон, јавниот интерес ќе биде заштитен од стекнување и располагање со имот чие потекло не може биде да се докаже“, велат од ДКСК.
Некои, пак, стравуваат дека товарот на докажување имот повеќе ќе падне врз граѓаните. Тие мора да докажат од каде им се парите, од каде им се куќата, станот, нивата и слично.
Но, отттогаш се чинеше нејасно како ќе се спроведува овој закон, а се знаеше дека Антикорупциската комисија наиде на бројни потешкотии при идентификувањето на имотот на службените лица, избраните функционери, именуваните и вработените во јавниот сектор, поради недостаток на софтвер, кој до ден денес не е целосно функционален.
Од друга страна, во отсуство на ваков закон, функционерите ќе продолжат да не пријавуваат имот или да го запишуваат на туѓо име, но по ова законско решение тоа ќе стане тешко или речиси невозможно.
Во меѓувреме, Европската комисија во својот последен извештај нагласи дека Северна Македонија не постигнала напредок во спречувањето и борбата против корупцијата.
„Корупцијата останува широко распространета во многу области и предизвикува сериозна загриженост“, се вели во извештајот.
Извор: МЕТА