ПУБЛИКУМ Вистината на прво место
Украинскиот претседател Володимир Зеленски денеска е во Саудиска Арабија, каде треба да се сретнат на преговори делегациите од Украина и од САД. Ако сѐ оди според планот, ова ќе биде прва украинско-американска средба по судирот на двајцата претседатели во Белата куќа на 28 февруари.
Таму, американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот потпретседател Џеј Ди Венс го обвинија Зеленски за неблагодарност за американската помош за Украина и недостаток на волја да се стави крај на војната што ја започна Русија. Натамошната посета потоа беше откажана и украинскиот претседател го напушти Вашингтон. Во Саудиска Арабија меѓутоа нема да има средба меѓу Зеленски и Трамп и украинскиот претседател не присуствува на разговорите на делегациите.
Патувањето на Володимир Зеленски е дополнителен датум: тој всушност сакаше да замине во Саудиска Арабија во средината на февруари, но го откажа краткорочно патувањето кога се дозна дека таму е планирана средба меѓу руска и американска делегација за 18-ти февруари. „Не можете да донесувате одлуки за тоа како да ја завршите војната во Украина без Украина. (…) Не бевме поканети на овој состанок. (…) Ова беше изненадување за нас, како и за многу други“, рече тогаш Зеленски.
Пред посетата на Саудиска Арабија, тој на Телеграм објави дека планира средба со престолонаследникот и премиер Мохамед бин Салман. Тој додаде: „Украина е најзаинтересирана за мир. Како што му кажавме на претседателот Трамп, Украина е и ќе продолжи да работи исклучиво конструктивно кон брз и сигурен мир“.
Саудиска Арабија треба да биде првата земја што Трамп сака да ја посети како претседател на САД – во следните шест недели, како што се најавува.
Како влезе во игра Саудиска Арабија?
Саудиска Арабија е вклучена во преговорите за Украина од многу конкретна причина, смета Иван Ус од украинскиот Национален институт за стратешки студии. „Ова е поврзано со преговорите меѓу САД и Саудиска Арабија. И изјавите дека Саудиска Арабија треба да инвестира билион долари во американската економија. За да го постигне тоа, САД го зголемуваат геополитичкото значење на Саудиска Арабија“, вели тој во интервју за ДВ.
Володимир Зеленски, од друга страна, се согласи да дојде во Ријад за да ја покаже својата подготвеност да разговара со САД, на што категорично го повикаа неговите европски партнери, објаснува Ус. „Овој состанок има за цел да потврди дека се води дијалог, а исто така е сигнал до европските партнери дека не се сака ескалација на конфликтот, туку негово смирување“, смета експертот.
Украинско-американската средба во Саудиска Арабија ќе биде повеќе од техничка природа, но е важна за разбирање на понатамошните чекори на САД кон Украина, вели Олексиј Харан од Академијата Петро Мохила во Киев.
„Ова нема да биде последна фаза во подготовката за потпишување на каков било документ. За Украина, главната работа сега е да разбере што сака Трамп од неа“, нагласува политикологот. „Додека САД бараат отстапки од Украина, Русија не направи никакви отстапки“, забележува Харан. Тој се жали дека Русија континуирано ги бомбардира украинските градови и напредува на фронтот.
Договорот за суровини како прв чекор кон мировните преговори
Набљудувачите не исклучуваат дека договорот за американско ископување на минерали и ретки метали во Украина ќе биде на преговарачка маса во Саудиска Арабија. Таков договор требаше да биде потпишан во Белата куќа на денот кога изби спорот меѓу Зеленски и Трамп. Зеленски веќе ја сигнализираше својата подготвеност да потпише соодветен договор.
Без постигнување договор за суровини, САД тешко би сакале да го продолжат дијалогот за иден мировен договор, вели Олександар Крајев од украинскиот аналитички центар Призма, специјализиран за теми од надворешна политика и меѓународна безбедност. Тој претпоставува дека Украина ќе сака да постигне меѓусебна согласност за овој договор на оваа средба, барем на ниво на советници.
„Без овој договор нема да напредуваме. Дури и ако Американците не сакаат да вклучат безбедносни гаранции или полноправна политичка компонента во него, тој ќе обезбеди администрацијата на Трамп ќе биде подготвена за понатамошни разговори“, смета Крајев. Ова е шанса за Украина да го покаже себеси од најдобрата страна за да може да испреговара за подобри политички услови.
Можни територијални отстапки од Украина?
Експертите не исклучуваат дека САД во Саудиска Арабија може да ја притиснат Украина да направи територијални отстапки. Сепак, Киев не е подготвен да го стори тоа.
„Најверојатно т.н. отстапки – прашањето за териториите, признавањето на анексијата и сите сложени прашања ќе бидат изоставени од прелиминарните преговори и за нив ќе се разговара дури во директен контакт со Москва. Прво, мора да се најде заеднички именител, кој треба да биде што е можно помал за да можат двете страни да го прифатат“, оценува Крајев.
