Самит на ЕУ: Масивно вооружување како одговор на Трамп

Скандалот во Белата куќа не ги уништи односите меѓу САД и Европската унија, но сериозно ги разниша. Откако Доналд Трамп и неговиот потпретседател пред камери, во живо, му упатија крајно груби забелешки на украинскиот претседател Володимир Зеленски, САД привремено ја прекинаа и испораката на оружје. Претседателот на Советот на ЕУ, Антонио Кошта сакаше да се спротивстави на ова и испрати покана за вонреден самит на Унијата.

Дали САД се сѐ уште партнер или се веќе противник?

Што се САД за Европа? Ова прашање деновиве кружи постојано. Дали се сè уште близок партнер и сојузник или се веќе противник?

Дури и ако моментално не е видливо – дали можеби Доналд Трамп повторно ќе се премисли? Можеби Украина повторно може да се потпре на оружје и разузнавачки информации од САД? Изгледите за ова се нејасни.

Во меѓувреме, ЕУ сака да го искористи времето за да се подготви за најлошите сценарија без целосно да ги урне мостовите кон Белата куќа. „Затоа активно ги промовираме САД како дел од тимот кој ја поддржува Украина додека таа се брани од рускиот напад“, изјави германскиот канцелар Олаф Шолц доцна вчеравечер ( 6.03) по средбата во Брисел.

Унгарија се откажа од декларацијата за Украина

Сепак, сè додека тоа не донесе никаков успех, ЕУ мора и сака самата да ги засили своите напори за поддршка на Украина. Или попрецизно – 26 од 27 земји-членки го сакаат тоа. Унгарија, како честопати досега, се откажува. А другите шефови на држави или влади на масата на самитот очигледно немаа интерес долго да преговараат со Виктор Орбан за компромисен текст, можеби со помека формулација.

Значи, 26 држави изјавуваат дека продолжуваат целосно да ја поддржуваат „независноста, суверенитетот и територијалниот интегритет на Украина во нејзините меѓународно признати граници“ – вклучително и со испорака на оружје. Покрај тоа, тие бараат, меѓу другото, кредибилни безбедносни гаранции за прекин на војната и мировните преговори да не се одвиваат без украински или европски претставници.

Целта е Украина да се стави во позиција на најголема можна сила и на тој начин да се постигне „мир преку сила“. Формула која звучи сосема поинаку од „создавање мир без оружје“ што со децении можеше да се чита на налепници или знаци на мировното движење. На тоа сосема одговара што полскиот премиер Доналд Туск сака да започне и да победи во „трка во вооружување со Русија“.

Шолц за трајно отпишување на долгови

Европската унија, која себеси често се нарекува „мировен проект“, повторно се вооружува – и тоа масивно. Не само за Украина, туку и за своја сопствена одбрана. Ова ја одразува неизвесноста за тоа колкава заштита сè уште може да се очекува од САД.

Како резултат на тоа, наскоро би можеле да станат можни нови заеми за земјите од ЕУ. Треба да се користат исклучоци од постојните правила за долг. Ова создава простор за маневрирање без на земјите од ЕУ да им се заканува кривична постапка за прекумерен долг. Комисијата на ЕУ сака ова опуштање засега да биде само привремено.

Германскиот канцелар внесува трајна промена во дискусијата. Германија отсекогаш се сметаше за цврст поборник за почитување на правилата за задолжување. Аргументот на Шолц сега гласи: повторното вооружување е процес кој ќе трае многу години. Тој, исто така, повикува на спојување на европските компании за оружје, што треба да биде можно без европските правила за конкурентност да го спречат тоа.

Каде да се купува оружје?

Додека ЕУ се обидува да мобилизира до 800 милијарди евра за одбранбени капацитети и поддршка за Украина, има прашања кои остануваат неодговорени. Кои услови треба да важат за купување оружје или муниција? Дали парите треба да одат првенствено за европските компании и со тоа првенствено да ја промовираат локалната индустрија? Или ќе се купува токму во САД за Трамп да се одврати од неговиот сегашен курс?

Францускиот претседател Емануел Макрон долго време бара европски суверенитет. Тој сега ја потврдува својата подготвеност да користи француско нуклеарно оружје за да заштити и други земји. Макрон сака до лето да ги испита можностите за нуклеарен штит за Европејците.

Канцеларот Шолц, од друга страна, и по специјалниот самит продолжува да укажува на постојното нуклеарно одвраќање на НАТО, кое се базира на американското нуклеарно оружје. Од тоа не треба откажување гласи „заедничкиот став на сите централни партии во Германија“, вели Шолц. Па, сепак: Фридрих Мерц, веројатниот нов канцелар, исто така изрази симпатии за француската идеја.

Мерц исто така беше во Брисел – има фотографии и видеа од неговите состаноци, на пример со генералниот секретар на НАТО, Марк Руте или со претседателот на Советот, Кошта. Сепак, тој не сакаше да дава никакви изјави во Брисел. Ова најверојатно ќе се промени во догледна иднина. По успешното формирање влада, тој потоа ќе оди на самити и ќе ја објаснува германската позиција. Проблемите – вклучувајќи ги и оние со САД – дотогаш веројатно нема да бидат решени. Значи, Фридрих Мерц може да се подготвува во одреден период да делува како кризен канцелар.