Свети Валентин: римски баханалии, маченици и лаги

Љубовни картички, цвеќе, чоколади и поезија… тоа се денес симболите на Св. Валентин или Денот на вљубените. Но историјата е потемна, обележана со римски баханалии, маченици и лаги.

Години наназад, историчарите биле сложни дека празникот има некаква врска со антички римски фестивал наречен Луперкалија, кој се одржувал среде февруари. Ноел Ленски, историчар од Универзитетот Јејл, посочува на сезонските и тематските врски помеѓу Луперкалија и модерниот Ден на вљубените.

И двата се на некој начин еротски фестивали, но античкиот – кој вклучувал спарување на мажи и жени по пат на ждрепка – исто така содржел религиозно прочистување и покајание.

„Голи млади мажи, пијани, трчале околу Палатинскиот рид и удирале девојки со ленти од кучешка и козја кожа за да ги направат плодни“, вели Ленски.

Според една легенда, папата Геласиј сакал да стави крај на ваквото развратно однесување во доцниот петти век. Тој го прогласил 14 февруари за празник на Свети Валентин, кој бил мачен околу 200 години претходно.

Но, оваа теорија се појавила во книга од 1807 година без никаков доказ што ја потврдува врската, вели Елизабет Вајт Нелсон, професорка по историја на Универзитетот во Невада, Лас Вегас.

„Луѓето што мислат дека ова е вистинската приказна, не го прочитале писмото што тој всушност го напишал за Луперкалија“, вели таа, мислејќи на папата. „Дали е лут поради Луперкалија? Да. Но, дали тоа има врска со Свети Валентин? Многу, многу е тешко да се најде вистински доказ за тоа.“

Дали Свети Валентин бил вистинска личност?

Најчесто цитираната легенда е за свештеник по име Валентин, кој бил погубен во Рим во третиот век затоа што венчавал парови спротивно на волјата на паганскиот император Клаудиј II. (Се вели и дека ја излечил слепоста на ќерката на својот чувар во затвор.)

Друг Свети Валентин, бискупот на Терни, бил мачен во истото време, но малку се знае за него.

Неколку века подоцна, познато семејство со презиме Валентин можеби ја искористило приказната за нивен предок за самопромоција, откако христијанството станало доминантна религија, вели Ленски.

„Тие велат: ‘О, патем, ние имаме славен предок кој бил бискуп и кој бил прогонуван од императорот затоа што венчавал парови’“, објаснува тој.

Приказната се проширила, но недостатокот на докази ја натера Католичката црква во 1969 година да го отстрани Свети Валентин како главен светител што се слави на 14 февруари. Денес, официјално на овој датум се слават Светите Кирил и Методиј, браќата мисионери кои го распространувале кириличното писмо низ Источна Европа.

Каква врска има љубовта со сето ова?

За да стане уште покомплицирано, имало многу Свети Валентини. Дури 50 светци со некоја варијација на ова име биле признати од Католичката црква, вели Хенри Кели, истражувачки професор на Универзитетот во Калифорнија, Лос Анџелес.

Според Кели, автор на „Шосер и култот на Свети Валентин“, англискиот писател Џефри Шосер прв ја поврзал љубовта со Свети Валентин – но тој зборувал за друг Свети Валентин, чиј празник бил на 3 мај. За да ја одбележи свршувачката на кралот Ричард II на тој ден во 1381 година, Шосер напишал љубовна песна.

„Тој имал италијански пријатели кои му кажале дека тоа бил празникот на Свети Валентин, првиот бискуп на Џенова“, вели Кели. „И така, тој го избрал тој ден како денот кога сите птици се враќаат за да ги изберат своите партнери за годината.“

Шосер продолжил да пишува поеми секој мај, поврзувајќи ја љубовта, пролетните ритуали и Свети Валентин. Шекспир и други поети го следеле неговиот пример. Бидејќи римскиот Свети Валентин бил најпознатиот, луѓето ги помешале празниците и сега го слават во февруари, вели Кели.

„Било среде зима, немало птици, немало цвеќиња, па почнале да измислуваат работи за Свети Валентин“, додава тој.

Кога Денот на вљубените станал оној што го познаваме денес?

До крајот на 18-тиот век, традицијата била цврсто воспоставена во Англија и се проширила во САД, каде што луѓето пишувале поезија и рачно изработувале честитки, вели Вајт Нелсон. Околу 1830-тите, компаниите почнале да произведуваат комплети за Денот на вљубените што содржеле чипкаста хартија и исечоци од птици и купидони.

Срцевидните кутии со чоколади се појавиле неколку децении подоцна, како и обвинувањата дека празникот е создаден за да се продаваат честитки, цвеќиња и слатки, додава Вајт Нелсон. Уште во доцниот 19-ти век, женските магазини се жалеа дека Денот на вљубените станал премногу комерцијален.

„Секогаш очекуваме Денот на вљубените да исчезне, а тоа никогаш не се случува“, вели таа.

Да бидеме искрени, ниту еден од историчарите интервјуирани за овој текст не се жалеше што постои празник што слави љубов – напротив.

„Зимата е бескрајна“, вели Кели. „Студот никогаш не завршува, и сме благодарни што имаме нешто што можеме да го славиме.“