ПУБЛИКУМ Вистината на прво место
Доналд Трамп на непријателите на САД им понуди „огромен подарок“ – така гледа Стивен Капус, шеф на Радио Слободна Европа/Радио Слобода (РФИ/РЛ). „Иранските ајатоласи, кинеските комунистички лидери, автократите во Москва и во Минск ќе ја прослават смртта на РФИ/РЛ по 75 години. Предавањето на победата на нашите противници ќе ги зајакне и ќе ја ослабне Америка“.
Повод за оваа тмурна изјава беше извршната наредба од Белата куќа, на 14 март. Со наслов “Продолжување на намалувањето на федералната бирократија§, во неа се наведени осум агенции на кои им се налага да ги намалат своите активности и персоналот на минимум. Втора е Американската агенција за Глобални медиуми (УСАГМ), која е одговорна за странските радиодифузери финансирани од владата. Самата, меѓу другото, управува со станицата Гласот на Америка (ВОА) и финансира формално независни станици како што се РГИ/РЛ и Радио слободна Азија. Сите тие сега се соочуваат со затворање.
Репортери без граници: „Тежок удар врз слободата на медиумите“
Исклучувањето на вкупно повеќе од 60 јазични програми би влијаело на милиони луѓе, особено во земјите каде автократските влади го спречуваат домашниот печат слободно да известува.
„Ова е навистина тежок удар за слободата на печатот“, вели Марен Пфалцграф, дописник од германската секција на Репортери без граници (РСФ), задолжена за Северна и Јужна Америка, во интервју за ДВ. „Оваа одлука влијае на милиони луѓе ширум светот на кои им беа доставени независни информации од американските странски радиодифузери“.
Примерот на Зимбабве: Замолчен еден непријатен глас
Што значи ова во конкретна смисла може да се илустрира со примерот на Зимбабве. РСФ ја рангира оваа јужноафриканска земја на 116-то место на листата за слободата на печатот и лошата оценка, меѓу другото, ја образлага со произволниот телекомуникациски надзор, клеветење на опозицијата на државната телевизија и вршење редовни апсења на независни новинари. Во овој тежок пејзаж, Гласот на Америка досега емитуваше на трите најважни говорни јазици – англиски, шона и ндебеле.
Еден новинар од Зимбабве, кој најмногу работел за Гласот на Америка, за ДВ изјави: „Медиумите под контрола на владата досега игнорираа прашања како човековите права, корупцијата и слично. На социјалните мрежи, владините претставници и поддржувачите извикуваа од радост во текот на викендот. Тоа кажува многу за тоа колку важен медиум досега бил ВОА’“.
Доналд Трамп, Илон Маск и Кари Лејк имаат свое гледиште за Гласот на Америка
Како дополнување на извршната наредба, Белата куќа издаде и изјава со наслов кој го исмеваше името на Гласот на Америка: „Гласот на радикалната Америка“. Во него се наведува дека наредбата гарантира дека „даночните обврзници повеќе не мора да плаќаат за радикална пропаганда“. Во збирката на линкови се приложени наводни докази за критика. Речникот потсетува на изјавата на советникот на Трамп за дерегулација, Илон Маск: Во февруари, тој ги нарече Гласот на Америка и РСЕ „левичарски радикали кои зборуваат сами со себе и согоруваат милијарда американски даночни долари во тој процес“.
Марен Пфалцграф од Репортери без граници укажува на Кери Лејк, де факто шефица на УСАГМ за време на Трамп. „Таа твитуваше дека сака да ги шири достигнувањата на Америка. Тоа укажува на уредувачко влијание и дека сопствените ставови, или ставовите на администрацијата на Трамп, се шират низ светот“, вели Пфалцграф.
Гнев и отпуштања во Вашингтон
Администрацијата на Трамп веднаш суспендираше повеќе од 1.300 вработени во Гласот на Америка за време на викендот. Една азиска новинарка која претходно работела во седиштето во Вашингтон, за ДВ изјави дека околу 550 новинари добиле откази до крајот на месецот. „Многу од овие 550 новинари не се американски државјани, но се во САД со визи за професионален развој и мора да ја напуштат земјата“, напиша таа за ДВ.
Таа е лута, тажна и длабоко загрижена за ситуацијата. „Неутралните, објективни, точни и засновани на факти вести сè потешко се одржуваат во светот кој е преплавен со пропаганда и дезинформации. Горда сум што имав можност да работам со новинари на кои приоритет им е вистината’“.
Гласот на Америка: „Најсигурен нецензуриран извор на информации“ на демократското движење во Кина
Гласот на Америка првпат емитуваше програма во 1942 година – на германски јазик, за да понуди алтернатива на радио програмите контролирани од нацистичкиот режим. Бројот на јазици брзо се зголеми. РСЕ беше основано со слична мисија за време на Студената војна, а РФА беше придодадено во 1996 година.
Чанг Пинг од кинеската програма на ДВ беше присутен на продемократските протести во Кина во 1989 година. „Живо се сеќавам на сите што се собраа во едно катче на кампусот за да го слушаат Гласот на Америка преку звучниците поставени од студентите. Во тоа време, тоа беше најсигурниот, нецензуриран извор на информации, што нè увери во меѓународното внимание за кинеското демократско движење и ги охрабри студентските протести“, пишува Чанг. Протестите на крајот беа крваво задушени, а секоја комеморација за стотиците жртви е потисната од државата.
Чанг продолжува: „Сите независни кинески новинари, адвокати за човекови права, Тибетанци, Ујгури, Монголци и други активисти за човекови права добија некаква поддршка од Гласот на Америка и Радио Слободна Азија. Особено откако Ши Џинпинг дојде на власт, ситуацијата на медиумите во Кина се влоши, што ги прави овие нецензурирани извештаи уште повредни“.
Може ли ЕУ да го спаси Радио Слободна Европа?
Гласот на Америка е дел од меѓународната јавна радиодифузна мрежа ДГ8, во која е вклучена и Дојче веле. Генералниот директор на ДВ, Питер Лимбург, на краткорочно свиканата онлајн прес-конференција се пожали дека администрацијата на Трамп ја ослабела слободата и ја зајакнала автократијата. „Досегашното искуство на нашите колеги во Европа е: штом ќе се појави вакуум, Кинезите и Русите ќе го искористат тоа, што е за жалење. Затоа верувам дека Европа навистина треба да направи нешто итно сега“.
Барем во случајот со Радио Слободна Европа со седиште во Прага, тоа дури и би можело да се случи: чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски сака да лобира во Европската унија да го покрие буџетот на РСЕ во иднина.
